Ngày xưa, cụm từ “lip ba ga” đã trở nên quen thuộc và thậm chí trở thành một phần ngôn ngữ hàng ngày trong ngành vận tải hành khách. Tuy nhiên, đối với thế hệ trẻ, “lip ba ga” có thể là một thuật ngữ lạ và khó hiểu. Vậy lip ba ga là gì? Tại sao nó lại phổ biến và nó có nguồn gốc từ đâu? Hãy cùng khám phá cụm từ đặc biệt này trong bài viết dưới đây.
Bagage là gì? Đây là một thuật ngữ lóng từng được sử dụng phổ biến để chỉ xe buýt và xe khách quá tải vào thời xưa. Cụm từ này bắt nguồn từ tiếng Pháp “libre bagage”, có nghĩa là “hành lý miễn phí”. Ngoài ra, từ “bagage” cũng được sử dụng như một từ lóng để chỉ một tình huống quá mức hoặc một vấn đề quá sức chịu đựng theo cách hài hước.
Môi ba là gì?
Đối với người miền Nam, đặc biệt là người Sài Gòn, hẳn họ rất quen thuộc với những từ ngữ xưa mà ông bà, cha mẹ họ thường dùng, được phiên âm từ tiếng Pháp. Trong số đó, từ “lip ba ga” được sử dụng khá nhiều cho đến ngày nay. Vậy lip ba ga là gì? Đây là một từ lóng, bắt nguồn từ tiếng Pháp “libre bagage”, có nghĩa là “hành lý miễn phí”. Từ này được sử dụng phổ biến ở nước ta ngày xưa để chỉ những chuyến xe buýt chở người và hàng hóa quá tải.
Khi lượng hành khách và hàng hóa trên xe buýt vượt quá sức chứa, mọi người thường nói đùa rằng xe buýt là “líp ba ga”. Hình ảnh xe buýt “líp ba ga” đã trở nên rất quen thuộc với người dân miền Nam và miền Tây ngày xưa. Khi những chuyến xe buýt đi các tỉnh miền Tây luôn chật kín người bên trong, hành lý chất đống trên nóc xe.
Cụm từ này cũng phản ánh một phần văn hóa và lịch sử giao thông công cộng ở nước ta trong những thập kỷ qua. Khi mà các phương tiện giao thông công cộng như xe buýt thường xuyên quá tải do nhu cầu đi lại cao và thiếu xe. “Lip ba ga” cũng trở thành một từ lóng để chỉ hành động phớt lờ và không phạt của cảnh sát khi xe buýt chở quá nhiều hành khách và hành lý.
Libre bagage là gì? Đây là phiên âm của từ tiếng Pháp “Libre bagage”, dùng để chỉ những chiếc xe buýt cũ thường chở hành khách và hành lý quá tải.
Nguồn gốc của thuật ngữ “lip ba ga”
Nguồn gốc của cụm từ “lip ba ga” xuất phát từ thời kỳ Pháp thuộc, khi tiếng Pháp có ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều khía cạnh của cuộc sống Việt Nam, bao gồm cả ngôn ngữ. “Libre bagage” trong tiếng Pháp có nghĩa là hành lý không hạn chế. Từ “lip” là phiên âm của từ “libre”, được dịch sang tiếng Việt là “tự do, thoải mái, thoải mái,…”, và từ “ba ga” là phiên âm của từ “bagage”, có nghĩa là “hành lý”.
Khi kết hợp lại, “libre bagage” được hiểu nôm na là “hành lý miễn phí” hoặc “hành lý không hạn chế”. Nhưng khi Việt hóa, nó đã trở thành thuật ngữ “lip-ba-ga” dùng để chỉ xe buýt chở quá tải hành khách và hành lý.
Ý nghĩa khác của từ “lip ba ga”
Ngoài nghĩa gốc của từ “líp ba ga” được hiểu từ tiếng Pháp “libre bagage”, từ này được sử dụng nhiều sau đó nhưng với nghĩa khác dựa trên nghĩa gốc. Bắt chước hình ảnh một chiếc xe buýt chở đầy hành khách và hành lý một cách quá mức tự do, người xưa còn sử dụng từ “líp ba ga” để nói về những việc xảy ra quá mức, quá tự do hoặc vượt quá sức chịu đựng với hàm ý hài hước. Ví dụ:
- Nghỉ hè rồi, bọn trẻ tha hồ chơi “líp ba ga” (ý nghĩa: Nghỉ hè rồi, bọn trẻ tha hồ chơi, chơi thỏa thích.)
-
Muộn rồi mà nhà bên vẫn hát karaoke “lip ba ga” (nghĩa là muộn rồi mà nhà bên vẫn hát karaoke ầm ĩ)
-
Thông thèm chè đậu xanh nên hôm nay mẹ nấu một nồi to cho cậu ăn thỏa thích. (Ý: Thông thèm chè đậu xanh nên hôm nay mẹ nấu một nồi to cho cậu ăn thỏa thích.)
Ngày nay, từ “líp ba ga” ít được sử dụng trong giao tiếp mà người ta thường dùng những từ có nghĩa tương tự như: tha ga, qua hộp, bung nóc, bánh nhà cốt,… Đây cũng là những từ lóng được sử dụng trong giao tiếp xã hội hàng ngày.
Lip ba ga cũng là một từ lóng dùng để chỉ điều gì đó quá mức, vượt quá sức chịu đựng hoặc vượt quá giới hạn.
Học những từ tiếng Việt cổ có nguồn gốc từ tiếng Pháp
Như chúng ta đã biết, trước đây, miền Nam, đặc biệt là Sài Gòn chịu ảnh hưởng rất lớn của văn hóa và ngôn ngữ Pháp. Cho đến ngày nay, vẫn còn nhiều từ nghe giống tiếng Việt, nhưng thực chất chúng là phiên âm từ tiếng Pháp, và theo thời gian đã trở thành ngôn ngữ của chúng ta. Ví dụ:
-Poster: Áp phích
-Axit: Axit
Ăng-ten: Ăng-ten
-Atiso: Atiso
-Xe buýt: Xe buýt tự động
- Xe hơi: Ô tô
-
Ban công: Ban công
-Bê tông: Bê tông
-Bolt: Bu lông
-Căng: Brancard
Ba lô: Ba lô
- Bìa cứng (hardboard): Carton
-
Ca làm việc (ca làm việc, ca trực): Quart
-
Bộ đồ: Bộ đồ
-Bé yêu bé yêu
- Bơ: Beurre
-Bia: Bia
- Bánh quy hay bánh bích quy: Biscuit
-
Bít tết: Biftek
-
Cà phê: Cà phê
-Căng tin: Cantine
-Cao su
- Caramen: Caramen
-
Cà rốt: Carotte
-Garde-manger (tủ đựng thức ăn): Garde-manger
-Xi măng: Xi măng
- Rạp chiếu phim: Rạp chiếu phim
Nhiều từ chúng ta dùng ngày nay có nguồn gốc từ tiếng Pháp.
-Rượu cô-nhắc
-Cà vạt: Cravatte
- Rau bina: Épinard
-
Xăng: tinh túy
-Phô mai: Fromage
Bánh kem
-Tẩy: Xóa
-Guitar: Đàn ghita
- Giăm bông: Giăm bông
-Len: Laine
- Áo khoác: Manteau
-Mề đay: Medaille
-Mẹ: Mẹ
Mù tạt: Mù tạt
- Trứng ốp la: Oeuf trên đĩa
-Bánh mì: Đau (mie)
-Patê: Pa-tê
-Pin: Cọc (điện)
- Máy bơm: Pompe
-Búp bê: Poupée
-Ragu: Ragu
-Xúc xích: Saucisse
-Syrup: Xi-rô
-Xích lô: Xích lô
-Áo ngực: Soutien-gorge
-Tem (tem bưu chính): Timbre
- Tua vít: Tournevis
-Vali: Vali
-Xà phòng: Savon
-Tạp dề: Tablier
Hy vọng với những thông tin mà Shopkiss chia sẻ đã giúp bạn đọc hiểu được ý nghĩa và nguồn gốc của từ “lip ba ga”. Ngoài ra, chúng ta còn hiểu thêm nhiều từ quen thuộc khác mà chúng ta sử dụng hằng ngày có nguồn gốc từ tiếng Pháp mà trước đây chúng ta chưa biết. Có thể nói rằng miền Nam đã bị Pháp đô hộ khá lâu, đó là lý do tại sao một số nền văn hóa và ngôn ngữ Pháp vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Đó cũng là một nét rất riêng của miền Nam nước ta.